SIÊU ÂM PHÁT HIỆN TRƯỜNG HỢP MẮC HỘI CHỨNG CƯỚP MÁU ĐỘNG MẠCH DƯỚI ĐÒN (SUBCLAVIAN STEAL SYNDROME -SSS)

1. Bệnh sử: 

• BN: Trần Đình H, 53 tuổi.                                 Ngày khám: 11/8/ 2023
• Lý do khám: Khám sức khỏe tổng quát
• Mạch 92 lần/phút              Huyết áp: 126/81 mmHg

2. Kết quả siêu âm: 

Siêu âm ngày 11/8/2023 tại phòng khám SIHG

Động mạch đốt sống trái: 

• Đường kính đoạn V1 # 2.6 mm nghi ngờ có xơ vữa, đoạn V2 # 3.5mm.
• Doppler màu có lúc đảo dòng ngược với hướng về não. 
• Doppler xung PSV: 43cm/s, có dạng phổ cướp máu không hoàn toàn với dòng đảo chiều thoáng qua giữa thì tâm thu.

Động mạch đốt sống phải:

Đường kính # 4.5mm, không xơ vữa, dòng chảy hướng não, vận tốc và dạng phổ Doppler bình thường PSV: 62cm/s (bình thường 40-60cm/s).

Động mạch dưới đòn trái: 

Đường kính đoạn gốc # 6mm, đoạn trước chỗ phân chia động mạch đốt sống # 3mm. Lòng mạch không thông thoáng do có xơ vữa. Doppler cho thấy có hình ảnh dòng aliasing, vận tốc dòng chảy tăng cao PSV 202cm/s, ước lượng mức độ hẹp > 70%.

Kết luận siêu âm:

Hẹp nhẹ động mạch đốt sống trái đoạn V1 nghi do xơ vữa.

Hình ảnh hội chứng cướp máu không hoàn toàn động mạch dưới đòn trái do hẹp nặng động mạch dưới đòn trái trước chỗ phân chia động mạch đốt sống.

Đề nghị: - Đo huyết áp hai bên cánh tay so sánh

               - Chụp CTA 

               - Khám chuyên khoa Can thiệp mạch máu

Hình ảnh siêu âm của BN T.Đ.H:

Hình ảnh siêu âm động mạch đốt sống trái có dòng đảo ngược hướng về não và phổ đảo ngược thoáng qua

Hình ảnh siêu âm cho thấy hẹp động mạch dưới đòn trái với dòng chảy rối (aliasing)

3. So sánh huyết áp hai bên: 

Tay phải: 161/84 mmHg, tay trái: 121/98 mmHg, chênh lệch huyết áp tâm thu: 40mmHg

4. Kết quả chụp cắt lớp vi tính: 

Chụp CLVT ngày 13/3/2023

Hẹp # 10-20% động mạch đốt sống trái đoạn V1 do xơ vữa vôi hóa.

Hẹp # 70-80% đoạn gần động mạch dưới đòn trái, trước chỗ chia động mạch đốt sống trái do xơ vữa vôi hóa và   không vôi hóa kéo dài một đoạn # 12mm.

Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính 128 dãy, dựng hình cho thấy hẹp động mạch dưới đòn trái, trước chỗ chia động mạch đốt sống trái.

5. Xử trí điều trị:

Bệnh nhân đã được đề nghị chuyển khám chuyên khoa Can thiệp mạch.

6. Các đặc điểm cần lưu ý rút ra từ bệnh nhân này:

Hội chứng cướp máu dưới đòn (SSS) là một nhóm các triệu chứng phát sinh từ sự đảo ngược dòng máu trong động mạch đốt sống cùng bên để cung cấp cho cánh tay dẫn đến suy giảm động mạch đốt sống nền.

Nguyên nhân dẫn đến cướp máu động mạch dưới đòn là do tắc hoặc hẹp nặng động mạch dưới đòn. Ở phần lớn bệnh nhân là do hậu quả của bệnh động mạch do xơ vữa, bệnh viêm động mạch Takayasu… Bên trái gặp nhiều hơn bên phải, nam > nữ.

Đa số bệnh nhân hẹp động mạch dưới đòn không triệu chứng và được phát hiện tình cờ khi đo huyết áp hai tay có sự chênh lệch huyết áp tâm thu > 20 mmHg, hoặc khi làm siêu âm động mạch cảnh- sống nền. 

Vì hệ thống động mạch đốt sống nền nuôi dưỡng cả hệ thống thính giác và tiền đình ngoại vi, trung ương, nên trong hội chứng cướp máu dưới đòn, các triệu chứng thần kinh có thể xảy ra do suy giảm chức năng đốt sống nền như: Hoa mắt chóng mặt, nhìn mờ, nhìn đôi, giảm thính lực, ù tai, rung giật nhãn cầu, tê cánh tay. Ở bệnh nhân sau phẫu thuật cầu nối giữa động mạch vành trái với động mạch vú trong trái, khi hẹp động mạch dưới đòn trái sẽ biểu hiện cơn đau thắt ngực không ổn định dai dẳng.

Tùy mức độ hẹp trên siêu âm phân loại 3 mức độ:

• Grade 1: Phổ tiền cướp máu (hẹp < 50%)
• Grade 2: Phổ cướp máu không hoàn (hẹp > 70%)
• Grade 3: Phổ cướp máu đảo chiều hoàn toàn (hẹp 90-100%).

Siêu âm Doppler là phương pháp đầu tay để khảo sát hệ mạch cảnh - đốt sống giúp chẩn đoán gián tiếp hẹp/tắc của động mạch dưới đòn. Thông qua phát hiện sớm dòng đảo chiều của động mạch đốt sống thân nền. Việc phát hiện hẹp/tắc động mạch dưới đòn có ý nghĩa rất quan trọng giúp bệnh nhân được can thiệp và điều trị sớm tránh những biến chứng lâu dài. Siêu âm Doppler là một công cụ sàng lọc hữu ích, nhưng chẩn đoán phải được xác nhận bằng chụp CTA hoặc MRA.   

BSCKI. Phạm Thị Ngoan - Chuyên khoa Chẩn đoán hình ảnh