Thứ tư, Ngày 21/06/2023

SIÊU ÂM TUYẾN GIÁP

Tuyến giáp nằm ở phía trước cổ ngay trên xương đòn, có hình dạng giống như con bướm; mỗi thùy nằm ở hai bên cổ và được nối với nhau bởi một dải mô hẹp (eo tuyến giáp).

Tổng quan

Tuyến giáp nằm ở phía trước cổ ngay trên xương đòn, có hình dạng giống như con bướm; mỗi thùy nằm ở hai bên cổ và được nối với nhau bởi một dải mô hẹp (eo tuyến giáp). Mối quan hệ với các cấu trúc xung quanh là: Cơ ức đòn chũm và cơ quai ở phía trước, khí quản/thực quản và cơ dài cổ ở phía sau và động mạch cảnh chung và tĩnh mạch cảnh hai bên. Tuyến giáp là một tuyến nội tiết sản xuất và bài tiết hormone giáp như T3, T4, TSH…chúng giữ vai trò điều hòa quá trình trao đổi chất, làm tăng quá trình chuyển hóa của cơ thể, đặc biệt là chuyển hóa của các tổ chức tim, gan, thận.

Siêu âm tuyến giáp là phương pháp hình ảnh tốt nhất để đánh giá tuyến giáp. Giúp phát hiện và chẩn đoán các nốt giáp lành tính, ung thư giáp và các bệnh tuyến giáp lan tỏa. Ngoài ra, phương pháp này còn đánh giá ung thư tuyến giáp di căn đến hạch bạch huyết vùng cổ hay xâm lấn các cơ quan lân cận. Đây là một kỹ thuật không xâm lấn (không dùng kim tiêm hoặc thuốc tiêm), an toàn và không sử dụng bức xạ. Phổ biến rộng rãi, dễ thực hiện, ít tốn kém, không tốn thời gian (khoảng 10-15 phút). Do đó, siêu âm tuyến giáp thường được đưa vào chương trình khám sức khỏe tổng quát định kỳ để tầm soát các bệnh lý tuyến giáp.

Hiện nay tại phòng khám Singapore Indochina Healthcare Group (SIHG) sử dụng các kỹ thuật siêu âm tuyến giáp bao gồm: Siêu âm 2D, siêu âm Doppler màu, siêu âm Doppler xung, siêu âm đàn hồi. Tùy từng trường hợp cụ thể bác sĩ siêu âm có thể thực hiện cả 4 kỹ thuật trên nhằm đánh giá bản chất của tổn thương rõ ràng hơn. Trong trường hợp nghi ngờ, thực hiện thủ thuật chọc hút tế bào (FNA) hoặc sinh thiết (biopsy) dưới hướng dẫn của siêu âm nên được sử dụng, để chẩn đoán bằng giải phẫu bệnh học nhằm xác định các khối u tuyến giáp và các hạch bạch huyết vùng cổ có phải là ung thư hay không.

Các chỉ định của siêu âm tuyến giáp:

Các chỉ định cho siêu âm tuyến giáp, theo khuyến nghị của Hiệp hội các nhà nội tiết học lâm sàng Hoa Kỳ (AACE) và Hiệp hội Y khoa Nội tiết (AME), như sau:

Để xác nhận sự hiện diện của một nốt tuyến giáp khi kiểm tra lâm sàng không rõ ràng.
Để mô tả (các) nốt tuyến giáp, nghĩa là đo kích thước chính xác và xác định cấu trúc bên trong và sự phân bố mạch máu.
Để phân biệt giữa khối u tuyến giáp lành tính và ác tính, dựa trên hình ảnh siêu âm của chúng.
Để phân biệt giữa các nốt tuyến giáp và các khối vùng cổ khác như hạch bạch huyết, nang giáp móng và nang bạch huyết
Để đánh giá những thay đổi lan tỏa trong nhu mô tuyến giáp.
Phát hiện khối u còn sót lại sau phẫu thuật hoặc khối u tái phát trong giường tuyến giáp hoặc di căn hạch cổ.
Để sàng lọc những bệnh nhân có nguy cơ cao mắc bệnh ác tính tuyến giáp như bệnh nhân có tiền sử gia đình ung thư tuyến giáp, đa u nội tiết (MEN) loại II và chiếu xạ cổ ở trẻ em.
Để hướng dẫn chẩn đoán (tế bào FNA/sinh thiết) và các thủ tục can thiệp điều trị.

Bệnh lý của tuyến giáp trên siêu âm

Tỷ lệ mắc tất cả các bệnh tuyến giáp ở nữ giới cao hơn nam giới. Bệnh tuyến giáp dạng nốt khu trú hay lan tỏa là nguyên nhân gây phì đại tuyến giáp có biểu hiện sưng ở giữa cổ, đôi khi gây khó nuốt và khàn giọng. Nhìn chung, bệnh tuyến giáp được phân thành ba loại:

Khối u tuyến giáp lành tính
Khối u ác tính của tuyến giáp
Phì đại tuyến giáp lan tỏa.

Siêu âm đánh giá tuyến giáp dựa trên các đặc điểm sau: Vị trí, kích thước, đường bờ, cấu trúc, độ hồi âm, mạch máu, đặc tính của các nốt giáp. Tuyến giáp bình thường kích thước mỗi thùy ngang < 2cm, trước sau < 2cm, dài 4-7cm, eo < 0.5cm, thể tích 10-15 ml đối với nữ và 12-18 ml đối với nam. Bờ đều đặn, cấu trúc đồng nhất, hồi âm trung bình (hồi âm cao hơn các cơ vùng cổ). Siêu âm Doppler màu và Doppler xung rất hữu ích để đánh giá mạch máu của tuyến giáp và các khối khu trú.

Bệnh tuyến giáp lan tỏa như: Viêm giáp Hashimoto, Basedow, viêm giáp bán cấp, bướu giáp đa nhân, cường giáp… Hình ảnh siêu âm chính thường gặp kích thước to lan tỏa, bờ không đều, cấu trúc thô, hồi âm kém không đồng nhất, Doppler màu tăng sinh mạch máu nhu mô nhiều.

Trong bướu đa nhân các nốt thường đồng hoặc tăng hồi âm với viền giảm âm, thoái hóa nang dạng tổ ong, có vôi hóa thô hoặc viền. Trong viêm giáp Hashimoto mạn tính có thể kích thước giảm và không có tín hiệu mạch máu trên Doppler màu. Đối với nhóm bệnh tuyến giáp lan tỏa thường có rối loạn chức năng tuyến giáp vì vậy sau khi phát hiện có bệnh lý bác sĩ siêu âm sẽ đề nghị kết hợp thêm xét nghiệm hormon tuyến giáp.

Trên siêu âm Doppler xung có thể gợi ý phân biệt viêm giáp Hashimoto và Basedow. Bình thường động mạch giáp PSV từ 20-40cm/s và động mạch nhu mô PSV từ 15-30cm/s. Viêm giáp Hashimoto PSV tăng nhẹ từ 35- 45 cm/s nhưng không vượt quá 65 cm/s. Trong Basedow PSV tăng rất cao từ 50 - 80 cm/s có thể trên 150 cm/s. Lưu ý phải đánh giá PSV ở cả trung tâm và ngoại vi tuyến giáp, kết hợp với đánh giá cấu trúc nhu mô và bờ tuyến.

Các bệnh viêm giáp Hashimoto, Basedow, viêm giáp bán cấp, bướu giáp đa nhân là nguyên nhân dẫn đến cường giáp biểu hiện như hồi hộp, đánh trống ngực, nhịp tim nhanh, mắt lồi, nhìn đôi, run tay, tăng động, tăng tiết mồ hôi, mẫn cảm với nhiệt, mệt mỏi, tăng cảm giác thèm ăn, sụt cân, mất ngủ, suy nhược, tiêu chảy, có thể xuất hiện giảm kinh nguyệt. Khi thấy có các biểu hiện trên cần đi khám bác sĩ ngay.

Hình 1: Hình ảnh siêu âm của bệnh viêm giáp Hashimoto

Bệnh tuyến giáp nốt khu trú: Tổn thương nốt giáp có thể dạng nốt đơn độc hoặc nốt đa thùy hoặc nhiều nốt, có trong một thùy giáp hay cả hai thùy, xuất hiện dưới dạng nang, dạng bọt biển, dạng hỗn hợp đặc và nang hoặc dạng nốt đặc.

Nguyên nhân phổ biến nhất của nốt tuyến giáp lành tính là tăng sản nốt. Nguyên nhân nốt ác tính đến nay chưa có nghiên cứu nào xác định chính xác nguyên nhân gây ra căn bệnh này. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp bao gồm: Rối loạn hệ miễn dịch, phơi nhiễm phóng xạ, yếu tố di truyền, độ tuổi và hormone giới tính…

Khi có tổn thương nốt giáp khu trú, bác sĩ siêu âm tại phòng khám SIHG sẽ đánh giá và phân loại chúng theo ACR TIRADS 2017 (American College of Radiology-TIRADS) dựa trên 5 tiêu chí về: Thành phần, độ hồi âm, hình dạng, đường bờ, đặc điểm vôi hóa. Phân loại từ lành tính đến nguy cơ ác tính cao (TIRADS 1 đến TIRADS 6), điều này sẽ giúp bác sĩ lâm sàng có kế hoạch điều trị phù hợp và quản lý theo dõi chặt chẽ cho từng bệnh nhân.

Chúng tôi chọn phân loại TIRADS theo tổ chức này vì:

+ Khuyến cáo có tính y học chứng cứ dựa trên đặc điểm siêu âm nhân giáp.

+ Dễ ứng dụng trong thực hành siêu âm

+ Có thể phân loại được tất cả nhân giáp.

+ Đưa ra tiêu chuẩn FNA nhân giáp nghi ngờ tương ứng mức độ TIRADS.

Hình 2: Hình ảnh siêu âm của các nhân giáp lành tính

Các tính năng siêu âm đáng ngờ

Liên quan đến các đặc điểm siêu âm đáng ngờ như cấu trúc nốt đặc, giảm âm, hình dạng cao hơn rộng, bờ không đều, vi vôi hóa và xâm lấn mô xung quanh có liên quan đến bệnh ác tính.

Các dấu hiệu của hạch bạch huyết di căn bao gồm: Hình thái tròn, vỏ dày lệch tâm, mất cấu trúc rốn hạch, vi vôi hóa, thoái hóa dạng nang, tăng âm hoặc giảm âm, tăng sinh mạch máu ngoại vi. Khi có các dấu hiệu trên, chúng tôi khuyên bạn nên tiến hành xét nghiệm tế bào học.

Hình 3: Hình ảnh siêu âm của một nhân giáp ung thư di căn hạch cổ